Komisja Europejska opublikowała Zieloną Księgę systemów emerytalnych czyli dokument, którego deklarowanym celem jest syntetyczne przedstawienie zagrożeń dla stabilności systemów emerytalnych oraz zebranie uwag i opinii na temat ich przyszłości. Dokumenty stanowiące “Zieloną Księgę” (Green Paper) są zebrane na stronie Komisji Europejskiej. Część z nich jest dostępna także po polsku (Zielona Księga - na rzecz adekwatnych, stabilnych i bezpiecznych systemów emerytalnych w Europie).
Należy pamiętać, że Zielona Księga nie jest zbiorem odpowiedzi i zawiera głównie pytania. Nawet po możliwych rozwiązaniach raczej się prześlizguje, pomijając problemy kluczowe .
Część dokumentu to bajkopisarstwo, polityczna nowomowa i staranne unikanie drażliwych tematów - przykładem może być urocze sformułowanie “komplikacje w zakresie wzrostu gospodarczego” w sytuacji gdy wszyscy właściwie przyznali spektakularną klapę Strategii Lizbońskiej oraz pogarszającą się konkurencyjność Unii na rynku globalnym. Mamy również przegląd błędów i wypaczeń centralnego planowania (“starzenie się społeczeństwa zachodzi szybciej niż przewidywano”) oraz odwołania do kolejnych utopijnych dziesięciolatek (EU 2020).
Tradycją unijnych dokumentów strategicznych są także sprzeczne cele - i tak Green Paper jako “cele nadrzędne” wyznacza sobie “adekwatność” oraz “stabilność” wypłat z systemu emerytalnego. Biorąc pod uwagę fakt, że za 20-30 lat może nie być z czego wypłacać emerytur problem prawdopodobnie sam się rozwiąże i pozostanie jedynie “stabilność” wypłat z systemu, który faktycznie stanie się formą pomocy społecznej (ale gdyby zrobić to już teraz to mogłoby być łatwiej).
Przyszłość systemów emerytalnych w tym dokumencie rysuje się w czarnych barwach - praktycznie w każdej sekcji można znaleźć konkluzję, że “konieczne są pilne zmiany”. Ale o jakich problemach i jakich zmianach w ogóle jest mowa? Główny problem to wspomniane już starzenie się społeczeństwa - to znaczy rodzi się mniej dzieci, które mogą płacić składki na emerytury swoich dziadków i rodziców w najbardziej rozpowszechnionych systemach repartycyjnych (Pay As You Go). Problem ten opisałem szerzej w artykule Praca do śmierci czyli wyzysk w XXI wieku).
Zabawne, że Zielona Księga dostrzega problem spadającej liczby dzieci tylko w jednym jedynym miejscu i właściwie w żaden sposób się do niego nie odnosi. Mamy więc spadającą liczbę urodzin ale nie analizujemy tego bliżej, nie zastanawiamy się i nie myślimy o przyczynach. Zamiast tego proponujemy łatwe rozwiązanie dla podtrzymania systemów emerytalnych - zwiększanie aktywności kobiet na rynku pracy. Skorelowanie tych dwóch faktów nie mieści się w granicach konkluzji dozwolonych przez Komisję.
Zjawiskiem korzystnym dla nas jako dla płatników składek jest faktyczna konkurencja systemów społecznych i emerytalnych. Unia nie ma bowiem kompetencji w zakresie wymuszania (“harmonizacji”) tych systemów, a jedynie ich koordynacji. Skutkuje to - i będzie skutkować w jeszcze większym stopniu - tym, że wielu Polakom bardziej opłaca się rejestrować firmy w Czechach, na Litwie czy w Wielkiej Brytanii zamiast użerać się z nieefektywną administracją i nędzną legislacją w kraju.
W skali Unii państwa oferujące lepsze usługi publiczne będą otrzymywać bonus w postaci napływu pracowników zasilających ich kasę. Choćby zdalnych, co jest teraz łatwiejsze niż kiedykolwiek wcześniej Pozytywnym aspektem działań Unii może być tutaj forsowanie mobilności pracowników, której z kolei sprzeciwiają się państwa członkowskie (patrz losy dyrektywy usługowej).
Ślicznie brzmi natomiast w dokumencie unijnym tej klasy taki fragment:
Biorąc pod uwagę fatalny stan finansów publicznych oraz przewidywany niezrównoważony wzrost długu publicznego przy niezmienionej polityce, konsolidacja podatkowa będzie wiążącym ograniczeniem dla wszystkich kierunków polityki, łącznie z emeryturami.
Z ciekawości sprawdziłem jak to było w oryginale i po angielsku jest to sformułowane tylko nieco mniej drastycznie (given the dire state of public finances).
Komisja Europejska zachęca do zgłaszania uwag i komentarzy za pomocą formularza, proszę później nie narzekać, że nie można było się wypowiedzieć:
http://ec.europa.eu/yourvoice/ipm/forms/dispatch?form=pensions